Hoe wordt een piano gestemd?
Een pianostemmer en pianotechnicus gaat bij het stemmen van een piano of vleugel zorgvuldig te werk. De volgende handelingen worden doorgaans tijdens een stem- en ondersessie doorlopen.
Stempennen controleren en onderhouden
De snaren van een piano zijn vastgemaakt aan stempennen. Deze stempennen hebben heel fijn schroefdraad en zijn in het houten stemblok gedraaid. Met een stemhamer kun je de stempennen verdraaien. Door de stempen naar links te draaien, wordt de spanning verlaagd en de toon van de snaar gaat daardoor ook omlaag. Door de stempen naar rechts te draaien wordt de spanning verhoogd en gaat de toon omhoog.
Pianosnaren stemmen of vervangen
Als de piano of vleugel geopend wordt is te zien dat van links naar rechts er eerst een aantal dikke met koper omwonden snaren zijn. Dit zijn de bassnaren. Het laagste octaaf heeft alleen enkele dikke bassnaren. Daarna worden de bassnaren geleidelijk aan dunner en voor 1 toon zijn er dan 2 snaren. Als 1 van die twee snaren hoger of lager ontstemt is dan de andere, ontstaat er een hoorbare zweving door het verschil in de frequentie van de 2 snaren. Dat zelfde kan gebeuren bij de niet-omwonden snaren, de zogenaamde staalsnaren. De staalsnaren vormen nagenoeg altijd een zogenaamd tri-chord. Als niet alle drie snaren exact dezelfde frequentie produceren als ze aangeslagen worden, is het chord ontstemt en is een zweving hoorbaar. Snaren kunnen ook gezamenlijk in toonhoogte stijgen of zakken. Dan zweeft het chord niet maar hoor je wel een zweving bij b.v. het aanslaan van een octaaf. Omdat piano’s meestal langzaam ontstemmen, kan de pianist gewend raken aan de geleidelijke ontstemming, doch op een zeker moment zal de ontstemming meer en meer hoorbaar worden.
De frequentie bijstellen
Meestal wordt een piano gestemd op 440 hertz. In Nederland en behoorlijk wat andere landen is dat de zogenaamde concertstemming. In b.v. Frankrijk is de officiële concertstemming 442 Herz en zo varieert dat een beetje afhankelijk van ieder land. Tegenwoordig spelen veel orkesten op 443 hertz.
Piano’s zijn gebouwd om gestemd te worden op of rond de 440 hertz. Een paar factoren spelen een rol bij de hoogte van de stemming. Er wordt wel gezegd dat snaren het mooist klinken op breekspanning. Natuurlijk is dat niet 440 hz want zouden er om de haverklap snaren breken. Doch hoe dichter men bij de breekspanning komt des te mooier de snaar klinkt. Door een bepaalde spanning op te bouwen, wordt de spanning op de zangbodem of het houten klankbord verhoogd en dat brengt ook weer een mooier geluid met zich mee. Vandaar dat het streven van een pianostemmer is om de piano rond de 440 hz te stemmen.
Hoe werkt een pianostemmer? Kijk mee!
Ik ben altijd genegen om uit te leggen hoe de piano of vleugel door mij gestemd wordt. Mijn cliënten mogen altijd meekijken als ze dat willen. Vaak kan het ook voor kinderen interessant zijn om te zien hoe een piano er van binnen uit ziet en hoe ik de piano weer mooi op toon breng.